Windows Server 2016 Sürümleri, Lisanslama, Özellikler

Tıpkı geçmiş Windows NT ailesi üyeleri gibi hybrid kernel mimarisine sahip ve Windows Server 2012 R2 üzerine geliştirilmiş en yeni sunucu işletim sistemi Windows Server 2016, iki yıl gibi uzun bir preview sürecinin ardından 26 Eylül 2016 itibarıyla resmen release oldu ve gerçek iş senaryolarında görev almak için hazır durumda. Yeni Windows Server sürümlerinde yine çokça özellik, geliştirme ve geçmiş sürümlere göre bir dizi değişiklik söz konusu. Bu yazıda Windows Server 2016 sürümleri, bu sürümler arasındaki temel farklar, özellikler ve Windows Server 2016 lisanslama konusundaki değişiklikler hakkında bilgiler bulabilirsiniz.

Windows Server 2016 ile birlikte lisanslama modelinde önemli değişiklikler gerçekleşti. Satın alınabilir x86 sunucu donanımlarındaki işlemci soket sayılarının uzun süredir 1, 2, 4 kombinasyonlarıyla pazara sunulduğu ama bunun yanında işlemci başına fiziksel çekirdek sayılarının 72 ve hatta daha da üzeri değerlere ulaştığı yıllardayız. Teoride 8 çekirdekli 4 adet işlemciyle sağlanan işlem gücünün 2 katından fazlasını bugün tek bir işlemciyle sağlamak mümkün olabiliyor. Bu, lisanslama açısından önemli bir faktör haline geldi çünkü işlemci yerine çekirdek bazlı lisanslama seçeneği üretici adına daha karlı bir model :) Bunun yanında Microsoft, yeni lisanslama modeliyle birlikte “yazılım güvencesi”ne sahip Windows Server 2016 müşterilerine Azure Hybrid Use Benefit ile Windows tabanlı Azure sanal makinelerine daha düşük maliyetlerle sahip olma şansı da sunuyor ve bunu bir noktada lisanslama modelindeki işlemciden çekirdeğe dönüşümle ilişkilendiriyor. Özetle bundan böyle Windows Server 2016’nın en yaygın iki dağıtımı Datacenter ve Standard sürümleri için işlemci bazlı değil çekirdek bazlı lisanslama modelini konuşacağız.

Diğer taraftan bildiğiniz gibi Windows Server 2012’lerin Datacenter ve Standard sürümleri özellikler açısından eşit, sağladıkları sanallaştırma hakları açısından farklıydı. Windows Server 2016’nın Datacenter ve Standard sürümleri arasında ise bu sefer teknik özellikler açısından da bazı farklılıklar söz konusu. Yazı içerisinde bu temel farklardan da bahsettim. Ayrıca artık Windows Server 2016 sürümleri arasında Foundation yok. Yerine kullanılabilecek en yakın sürüm ise Essentials.

Sürümler ve Özellikler

Windows Server 2016 işletim sistemi, çeşitli işler için konumlandırabileceğiniz 6 farklı edition’a sahiptir. Bu 6 farklı Windows Server 2016 edition için temel özellikleri ve aralarındaki farkları ilk bakışta aşağıdaki gibi özetlemek mümkün.

Windows Server 2016 Datacenter

Yeni Windows Server’ın tüm temel özelliklerini içerir. Bunun yanı sıra Storage Spaces Direct, Storage Replica, Shielded Virtual Machines, Networking Stack (software-defined networking) gibi diğer Windows Server 2016 sürümlerde yer almayan önemli software-defined datacenter özelliklerine de sahiptir. Dağıtım sırasında Server Core, with GUI (Desktop Experiance) ve Nano Server* kurulum seçeneklerini destekler.

Windows Server 2016 Datacenter sürümü işlemci (soket) sayısına göre değil işlemci çekirdek sayısına göre lisanslanır. Üzerindeki bazı servislere erişen kullanıcılar/cihazlar için Windows Server CAL (istemci erişim lisansı) gerekir ki örneğin sunucu üzerinde aktif ise Remote Desktop Services oturumları için Remote Desktop Services CAL, RMS kullanıcıları için Active Directory Rights Management Services CAL bunlardan bazılarıdır. Ayrıca sunucu üzerindeki tüm çekirdekler lisanslandığı taktirde her bir Datacenter sürüm lisansı, o fiziksel sunucu üzerinde geçerli olmak koşulu ile sınırsız sayıda sanal Windows Server (OSEs)** veya Hyper-V Container çalıştırma hakkı sağlar. Bu açılardan bakıldığında Windows Server 2016 Datacenter sürümü geniş ölçekli ve özellikle de sunucu sanallaştırmanın yoğun olarak kullanıldığı veri merkezleri için daha uygun bir seçenektir. Aynı zamanda ailenin en dolu ve en yüksek fiyatlı sürümüdür.

* Nano Server kurulum seçeneğini production’da kullanabilmek için Windows Server 2016’yı yazılım güvencesi ile birlikte (software assurance) satın almak gerekiyor.
** Windows Server’ın sanal kopya çalıştırma hakkı, örneğin VMware gibi SVVP programında uygunluk onayı almış diğer hypervisor üreticileri için de geçerlidir.

Windows Server 2016 Standard

Yeni Windows Server’ın tüm temel özelliklerini içerir. Bunun yanı sıra geçmiş sürümlerde de yer alan Active Directory, DNS, DHCP, Hyper-V, IIS, Remote Access, Remote Desktop Services gibi birçok gelenekselleşmiş rol ile birlikte Device Health Attestation, Host Guardian Service, Containers gibi yeni rol ve özelliklere de sahiptir. Dağıtım sırasında Server Core, with GUI (Desktop Experiance) ve Nano Server* kurulum seçeneklerini destekler.

Tıpkı Windows Server 2016 Datacenter sürümünde olduğu gibi bu sürüm de artık işlemci (soket) sayısına göre değil işlemci çekirdek sayısına göre lisanslanır. Yine üzerindeki bazı servislere erişen kullanıcılar/cihazlar için Windows Server CAL (istemci erişim lisansı) gerekir. Ayrıca sunucu üzerindeki tüm çekirdekler lisanslandığı taktirde her bir Standard sürüm lisansı, o fiziksel sunucu üzerinde geçerli olmak koşulu ile 2 adet sanal Windows Server (OSEs)** veya Hyper-V Container çalıştırma hakkı sağlar. Devamında yeni Windows Server 2016 Standard lisansları satın alarak +2 kullanım hakkı ilaveleri yapmak mümkündür. Windows Server 2016 Standard sürümü daha çok fiziksel yapılar ve sunucu sanallaştırmanın düşük yoğunlukta olduğu ortamlar için öneriliyor. Eğer çok sayıda sanal makine çalıştırmak, kısa sürede genişlemek veya Storage Spaces Direct, Storage Replica, Shielded Virtual Machines, Networking Stack gibi üst düzey veri merkezi servislerine ihtiyacınız yoksa, Windows Server 2016 Standard sürüm sizin için gayet yeterli olacaktır.

* Nano Server kurulum seçeneğini production’da kullanabilmek için Windows Server 2016’yı yazılım güvencesi ile birlikte (software assurance) satın almak gerekiyor.
** Windows Server’ın sanal kopya çalıştırma hakkı, örneğin VMware gibi SVVP programında uygunluk onayı almış diğer hypervisor üreticileri için de geçerlidir.

Windows Server 2016 Essentials

Küçük işletmeler için daha uygun bir sürümdür çünkü üzerinde tüm Windows Server rolleri/özellikleri yer almaz. Ayrıca en fazla 25 kullanıcı ve 50 cihaza kadar destek verebilir. İşlemci (soket) sayısına göre lisanslanır. Windows Server 2016 Essentials sürümü üzerinde çalışan servislere erişen kullanıcılar ve cihazlar için ayrıca Windows Server CAL satın alınması gerekmez. Diğer taraftan artık ailede yer almayan Foundation* sürümü yerine kullanılabilecek en uygun seçenektir.

* Foundation sürümü Windows Server 2016 ile birlikte artık yok.

Windows Server 2016 MultiPoint Premium Server

Üzerinde tüm Windows Server rolleri/özellikleri yer almaz. Aynı bilgisayara/sunucuya erişim ihtiyacı duyan birden fazla kullanıcının olduğu senaryolar için özelleştirilmiş bir Windows Server 2016 sürümüdür. Yalın Remote Desktop Services dağıtımlarından farklı olarak daha çok Remote Desktop Services yanında kendi sürücülerini ve servislerini de install ederek oturum çoğaltan örneğin NComputing gibi uygulamalarla birlikte kullanmaya yöneliktir. Windows Server 2012 MultiPoint Premium Server sürümü sadece işlemci (soket) sayısına göre lisanslanır ve yalnızca akademik lisanslama kapsamında eğitim kurumları tarafından satın alınabilir. Üzerindeki servislere ve uygulamalara erişen kullanıcılar/cihazlar için ayrıca Windows Server CAL + Remote Desktop Services CAL sağlanması gerekir. Diğer taraftan MultiPoint Premium Server ile verilebilecek hizmetlerin aynısı gerektiğinde Datacenter ve Standard sürümler üzerindeki MultiPoint Services isimli rol ile de verilebilir.

Windows Storage Server 2016

Üzerinde tüm Windows Server rolleri/özellikleri yer almaz. Temelde OEM depolama çözümleri için uyarlanmış bir Windows Server 2016 sürümüdür. Örneğin üreticiler bu sürümü alıp bir donanım üzerinde özelleştirerek kendi depolama çözümlerini pazara sunmak için kullanabilirler. Windows Storage Server 2016 sürümü yalnızca işlemci (soket) sayısına göre lisanslanır. Kullanıcı erişimleri için herhangi bir CAL gereksinimi yoktur.

Microsoft Hyper-V Server 2016

Üzerinde tüm Windows Server rolleri/özellikleri yer almaz. Temelde Hyper-V rolünü çalıştırmak için uyarlanmış ve tamamen ücretsiz bir Windows Server 2016 sürümdür. Üzerinde çalışacak Windows tabanlı sanal makinelerinin kendi lisansları olması gerekir çünkü Hyper-V Server 2016 sürümü herhangi bir ücretsiz Windows kullanım hakkı sağlamaz. Temelde bir Windows Server sürümü olduğu için listede yer vermek istedim.

Lisanslama Modeli

Windows Server 2016 lisanslama konusundaki en önemli değişiklik Datacenter ve Standard sürümlerin artık işlemci (soket) sayısına göre değil de işlemci çekirdek sayısına göre lisanslanıyor olması. Bunun yanı sıra Essentials, Storage Server ve MultiPoint Premium Server sürümleri de artık sunucu başına değil sadece ve sadece işlemci (soket) sayısına göre lisanslanıyor. Ayrıca tıpkı geçmiş sürümlerde olduğu gibi sunucu üzerinde çalışan rol/özellik durumuna göre bazı Windows Server senaryoları için hala CAL (istemci erişim lisansı) gereksinimi de devam ediyor. Windows Server 2016 lisanslama modellerini ve sürümlerin CAL gereksinimlerini basitçe aşağıda görebilirsiniz.

İşlemci Bazlı Lisanslama

İşlemci (soket) bazlı lisanslama malumunuz sunucu üzerindeki her bir fiziksel işlemci için ve üzerindeki çekirdek sayısına bakılmaksızın yapılan lisanslamadır. Her bir işlemci teoride sınırsız sayıda çekirdeğe sahip olabilir. Bu lisanslama modelindeki ürünler genelde satın alınan veya kiralanan Windows Server türüne göre 1 veya 2 işlemciyi kapsar. Örneğin geçmişte Open License olarak satın alınan her bir Windows Server 2012 işletim sistemi lisansı 2 adet işlemciye kadar (2Proc) lisanslama özelliğine sahipti. Diğer taraftan servis sağlayıcıda kiralanan her bir Windows Server 2012 lisansı ise tek bir işlemci için (1Proc) sunulurdu.

Çekirdek Bazlı Lisanslama

Geçmiş yıllarda ilk örneklerini gördüğümüz (mesela Microsoft SQL Server) ve bugün iyice ön plana çıkan bir lisanslama türüdür. Bu modelde fiziksel işlemci (soket) sayısı yerine üzerindeki fiziksel çekirdek sayısı faktör olarak dikkate alınır. Windows Server 2016 Datacenter ve Standard sürümleri için geçerli bu yeni lisanslama modeli hakkında önemli bilgileri aşağıda derledim.

• Sadece Windows Server 2016 Datacenter ve Windows Server 2016 Standard sürümler için geçerlidir ve bu sürümler için tek lisanslama modelidir.
• Hyper-threading gibi fiziksel işlemci çekirdeklerini yazılımsal olarak çoğaltan teknolojiler hesaplamada etken faktör değildir. Lisans gereksinimini belirlerken daima fiziksel işlemci çekirdek sayısı dikkate alınır.
• Çekirdek lisansları paket şeklinde satılır ve her bir lisans paketi 2 çekirdeğe kadar lisanslar. Yani bundan böyle 1 adet Windows Server 2016 Datacenter veya Standard lisansı 2 çekirdek demek.
• Daha az sayıda çekirdeğe sahip olsa bile, her bir fiziksel işlemci için en az 8 çekirdek lisansı gerekir. Bu da 4 adet çekirdek lisans paketi demek.
• Daha az sayıda çekirdeğe veya örneğin 8 çekirdekli tek bir işlemciye sahip olsa bile her bir sunucu için en az 16 çekirdek lisansı gerekir. Bu da 8 adet çekirdek lisans paketi demek.
  • Eğer bir servis sağlayıcı değilseniz, fiziksel sunucuda 8 çekirdekli tek bir adet işlemci olsa bile en az 16 çekirdek için lisans sağlanması gerekir. Bu da 8 adet çekirdek lisans paketi demek.
  • Eğer bir servis sağlayıcı iseniz ve fiziksel sunucuda 8 çekirdekli tek bir adet işlemci varsa, servis sağlayıcılara özgü lisanslama modeli kapsamında en az 8 çekirdek için lisans sağlanması yeterlidir. Bu da 4 adet çekirdek lisans paketi demek.
• 16 çekirdek için gereken 8 paket Windows Server 2016 lisans fiyatı ile eski modelde 2 adet işlemci için gereken Windows Server 2012 R2 lisans fiyatı maliyet açısından neredeyse aynıdır. Bir başka ifade ile örneğin 16 çekirdek Windows Server 2016 Standard fiyatı ile 2 işlemci Windows Server 2012 R2 Standard fiyatı neredeyse birbirine eşittir.
• Fiziksel sunucu üzerindeki çekirdeklerin tamamının tercih edilen Windows Server sürümüyle lisanslanması gerekir. Örneğin toplamda 32 çekirdeğe sahip bir sunucunun sadece 16 çekirdeğini lisanslamak yeterli olmaz, 32 işlemci çekirdeğinin de aynı sürüm ile lisanslanması şarttır.

Mümkün olduğunca sade aktarmaya çalıştım ama hala biraz karmaşık olduğunu biliyorum. Bu yüzden aşağıya birkaç tane de örnek senaryo ekledim. Özellikle 5. ve 6. senaryolara dikkat çünkü eski sürüme göre maliyet farkı söz konusu.

Senaryo 1

Üzerinde 2 adet işlemci yer alan ve her bir işlemcisinde 8 çekirdek bulunan fiziksel sunucu için Windows Server 2016 Datacenter satın almak istiyorsunuz. Bu durumda 16 çekirdek için toplam 8 adet Windows Server 2016 datacenter lisansı satın almanız gerekir çünkü her bir paket 2 çekirdek için lisans içerir. Ayrıca bu satın alımın maliyeti ile aynı sunucuyu 1 adet Windows Server 2012 R2 Datacenter ile lisanslama maliyeti neredeyse aynıdır.

Senaryo 2

Üzerinde 8 çekirdekli 1 adet işlemci yer alan fiziksel sunucu için Windows Server 2016 Standard satın almak istiyorsunuz. Bu durumda sunucu üzerinde 8 çekirdek olmasına rağmen -eğer bir servis sağlayıcı değilseniz- yine 16 çekirdek için toplam 8 adet Windows Server 2016 Standard lisansı satın almanız gerekir çünkü sunucu başına gerekli minimum başlangıç lisans adeti 16 çekirdektir. Ayrıca bu satın alımın maliyeti ile aynı sunucuyu 1 adet Windows Server 2012 R2 Standard ile lisanslamanın maliyeti neredeyse eşittir. İlerleyen dönemde bu sunucu üzerine ilave edeceğiniz en fazla 8 çekirdekli ikinci işlemci için ise ayrıca lisans satın almanız gerekmez.

Senaryo 3

Üzerinde 10 çekirdekli 1 adet işlemci yer alan fiziksel sunucu için Windows Server 2016 Standard satın almak istiyorsunuz. Bu durumda sunucu üzerinde 10 çekirdek olmasına rağmen -eğer bir servis sağlayıcı değilseniz- yine 16 çekirdek için toplamda 8 adet Windows Server 2016 Standard lisansı satın almanız gerekir çünkü sunucu başına gerekli minimum başlangıç lisans adeti 16 çekirdektir. Ayrıca bu satın alımın maliyeti ile aynı sunucuyu 1 adet Windows Server 2012 R2 Standard ile lisanslamanın maliyeti neredeyse eşittir.

Senaryo 4

Üzerinde 4 adet işlemci yer alan ve her bir işlemcisinde 6 adet çekirdek bulunan fiziksel sunucu için Windows Server 2016 Datacenter satın almak istiyorsunuz. Bu durumda 24 çekirdek için toplam 16 adet Windows Server 2016 Datacenter lisansı satın almanız gerekir. Ayrıca bu satın alımın maliyeti ile aynı sunucuyu 1 adet Windows Server 2012 R2 Datacenter ile lisanslamanın maliyeti neredeyse eşittir.

Senaryo 5

Üzerinde 2 adet işlemci yer alan ve her bir işlemcisinde 10 adet çekirdek bulunan fiziksel sunucu için Windows Server 2016 Standard satın almak istiyorsunuz. Bu durumda 20 çekirdek için toplam 10 adet Windows Server 2016 Standard lisansı satın almanız gerekir. Ama bu sefer bu satın alımın maliyeti ile aynı sunucuyu 1 adet Windows Server 2012 R2 Standard ile lisanslamanın maliyeti eşit değildir çünkü 8 paket eşiği aşıldığı için ekstradan 2 adet daha lisans satın almak gerekir. Bu da Windows Server 2012 R2 Standard senaryosuna kıyasla ekstra maliyet demek.

Senaryo 6

Üzerinde 2 adet işlemci yer alan ve her bir işlemcisinde 16 adet çekirdek bulunan fiziksel sunucu için Windows Server 2016 Datacenter satın almak istiyorsunuz. Bu durumda 32 çekirdek için toplam 16 adet Windows Server 2016 Datacenter lisansı satın almanız gerekir. Bu satın alımın maliyeti ile aynı sunucuyu 1 adet Windows Server 2012 R2 Datacenter ile lisanslamanın maliyeti yine eşit değildir. Hatta bu senaryoda Windows Server 2016 kullanmak, Windows Server 2012 R2’ye göre 2 kat pahalı oluyor çünkü bu sunucuyu lisanslamak için 1 adet Windows Server 2012 R2 Datacenter lisansı yeterli olurken (çünkü işlemci bazlı lisanslanıyor ve her bir lisans 2 işlemciyi kapsıyor) Windows Server 2016’nın çekirdek bazlı lisanslama modelinde 32 çekirdek lisansı gerekiyor ve bu da geçmiş sürüme göre 2 kat pahalıya geliyor.

Fiyatlar ve Maliyet Analizi

Windows Server 2016 Datacenter ve Standard sürümleri için Open NL satın alım modeline göre paylaşılan ilk fiyat bilgisi aşağıdaki gibi. Yaklaşık olan bu fiyat bilgisine göre toplamda 16 çekirdek lisansına denk gelen Windows Server 2016 fiyatları aşağıdaki rakamlara denk geliyor.

• 16 çekirdek Windows Server 2016 Datacenter lisans fiyatı -> $6.155
• 16 çekirdek Windows Server 2016 Standard lisans fiyatı -> $882

16 çekirdek için 2’şer lisans içeren 8 paket satın alınması gerektiğinden hareketle oranı 1/8 kabul edip birim fiyata ulaşmak için aşağıdaki gibi basit bir hesap yapmak mümkün.

• 1 adet (2 çekirdek) Windows Server 2012 Datacenter lisans fiyatı -> $6.155/8= ~$770
• 1 adet (2 çekirdek) Windows Server 2012 Standard lisans fiyatı -> $6.155/8= ~$110

Diğer taraftan sunucu için gerekli lisans sayısını hesaplarken kullanmak üzere üreticinin resmi kaynaklarında da yer alan bir tabloyu biraz da ölçeğini genişleterek yeniden düzenledim ve aşağıya ekledim. Bu tabloda çekirdek bazlı lisanslanan Datacenter ve Standard sürümleri için sunucu üzerindeki işlemci/çekirdek sayılarına göre gerekli minimum lisans paketi ihtiyacını görebilirsiniz.

Tabloda mavi ve kırmızı olan hücreler işlemci ve çekirdek sayısına göre gerekli Windows Server 2016 lisans adetini temsil ediyor (yani 2 çekirdek içeren lisans paketi sayısını, hani şu yukarıda birim fiyatını hesapladığım). Mavi renk aynı lisanslamanın Windows Server 2012 R2 ile yapıldığı durumda maliyetin eşit olduğunu, kırmızı renk ise aynı lisanslamada Windows Server 2016’nın daha pahalı kalarak Windows Server 2012 R2’ye göre ekstra lisans gerektirdiği durumları ifade ediyor. Görebileceğiniz üzere özellikle 16 ve 32 lisans gerektiren kesişmelerde Windows Server 2016 fiyatı, aynı sürüm Windows Server 2012’ye göre tam 2 kat pahalı. Aynı sunucunun geçmiş sürüm Windows Server 2012 ile lisanslandığı senaryoya göre basit bir maliyet analizi yaparsak;

• Sunucu üzerindeki 1 veya 2 işlemcide toplamda 16 veya daha az sayıda çekirdek yer alıyorsa, Windows Server 2012 ve Windows Server 2016 arasında herhangi bir maliyet farklı oluşmuyor.
• Sunucu üzerindeki 1 veya 2 işlemcide toplamda 16 üzeri çekirdek yer alıyorsa, Windows Server 2016 maliyeti Windows Server 2012’ye göre kat ve kat fazla çıkabiliyor ki 10 kat ve üzeri olan senaryolar bile var.

Eğer mevcut ve yeni satın alacağınız sunucular üzerinde az sayıda işlemci çekirdeği varsa, muhtemelen Windows Server 2016 maliyetleri hayatınızda pek bir şey değiştirmeyecek. Ama eğer sunucu başına 16 çekirdek üzeri durumlar söz konusu ise, işte o zaman Windows Server 2016 kullanmak için eskiye oranla daha fazla ödemeye hazır olun. Örneğin benim ve şöyle bir düşündüğümde müşterilerimizin 2 işlemcili neredeyse tüm sunucuları toplamda 16’dan fazla işlemci çekirdeğine sahip. Bu gayet beklendik bir durum çünkü son yıllarda satılan sunucular üzerindeki yüksek fiziksel çekirdek sayıları ortada. Bu açıdan baktığımızda birçok işletmenin Windows Server 2012’ye göre Windows Server 2016’ya daha fazla ödeyeceği kesin gözüküyor. Bu arada fiyatları Windows Server 2012 ile kıyasladık ama en nihayetinde ortada son teknolojilerle donatılmış yeni bir işletim sistemi var, bunu da göz ardı etmemek gerekiyor. Windows Server 2016’nın yolculuğunu hep birlikte izleyeceğiz.

Yazılım Güvencesi ve Lisans Dönüşümü

Hali hazırda Windows Server yazılım güvencesi (software assurance) devam eden şirketler, bir sonraki yazılım güvencesi yenileme dönemine kadar ve çekirdek bazlı lisanslama modelinden etkilenmeden sunucularını Windows Server 2016’ya yükseltip kullanabilirler. Bir sonraki yazılım güvencesi yenileme dönemi geldiğinde ise çekirdek bazlı lisanslama bölümünde bahsettiğim kurallar çerçevesinde yeniden değerlendirilir ve yenileme maliyeti tekrar hesaplanır. Yani yazılım güvencesi olan müşteriler bugün rehavete kapılıp kontrolsüz bir şekilde Windows Server 2016’ya yükseltirlerse, yazılım güvencesi yenileme dönemi geldiğinde beklemedikleri maliyetlerle karşılaşabilirler. Bu yüzden kontrollü hareket etmekte fayda var.